VERWARD

De politie signaleert de afgelopen jaren een grote toename in incidenten rondom verwarde personen, het afgelopen jaar steeg het aantal meldingen naar bijna 142.000. Het arrestatieteam rukte in 2023 maar liefst 199 keer uit voor een zogeheten E33 melding, wat inhoudt dat er sprake is van een verward persoon die een gevaar voor zichzelf of voor anderen is, terwijl dit in 2020 nog 83 keer het geval was, een stijging van 140%. Ook de GGZ, crisisdiensten en ziekenhuizen zien een sterke toename van incidenten met verwarde personen, terwijl ze de mogelijkheden voor hulp zien afnemen. Wat is verward en wat moeten we daar als maatschappij mee? In de zesdelige documentaireserie ‘Verward’ onderzoekt documentairemaker Jessica Villerius drie jaar lang wat er aan hulp beschikbaar is voor verwarde mensen en waar het eventueel spaak loopt. Dit soms met vreselijke incidenten tot gevolg, gepleegd door mensen die soms al een uitgebreide psychiatrische geschiedenis hebben. ‘Verward’ is vanaf dinsdag 2 april om 20.30 uur te zien bij BNNVARA op NPO 3.

Van het kastje naar de muur
Dit jaar is het tien jaar geleden dat Nederland werd opgeschrikt door de bizarre moord op voormalig minister van Volksgezondheid, Els Borst. De dader bleek een ernstig verwarde man, die pas een jaar later in het vizier kwam, toen hij ook zijn eigen zus doodde. De term ‘verward’ of ‘onbegrepen gedrag’ is sindsdien een woord dat regelmatig de krantenkoppen haalt en net zo vaak voor discussies zorgt in de rechtszaal. In de documentaireserie loopt Jessica mee met GGZ-teams, crisisdiensten en arrestatieteams. Zo filmde ze op de acute psychiatrische hulpverlening in het Rijnstate, waar ze onder anderen sprak met een jongeman die in een ernstige psychose verkeert. Ook liep ze mee met wijkagenten die zorgmijders opsporen en hen verplicht opnemen, terwijl die mensen dat zelf absoluut niet nodig vinden. Ze probeert zich een weg te banen door het doolhof van regels, wetgeving, kastjes en muren waarin iedereen die te maken heeft met verward gedrag, onvermijdelijk terechtkomt.

Meldingen waar niets mee wordt gedaan
De politie en hulpverlening doet wat ze kunnen, met de mensen en middelen die ze hebben. Maar de aanpak vereist ongelooflijk veel tijd, tact, mensen en dus … geld. En daar is de afgelopen jaren flink op bezuinigd. Jessica: “Wat me vooral opviel, is dat de omgeving van verwarde personen het vaak heel scherp in de gaten heeft dat iemand afglijdt, maar nergens wordt gehoord. Ze verdwalen in de jungle van wetgeving en privacy, zeker als het om een volwassen iemand gaat die zelf geen hulp wil. Van bijna alle grote incidenten waarvan ik nabestaanden of familie sprak, was er sprake van eerdere meldingen door betrokkenen. Toch werd daar dan niets mee gedaan, vaak omdat instanties niet samenwerken en geen informatie delen. De lijn tussen slachtoffer van het systeem en dader in een grote moordzaak, was soms angstaanjagend dun.”

Jessica voert in ‘Verward’ exclusieve gesprekken met mensen die lijdend voorwerp waren van krantenkoppen, maar nooit eerder in het openbaar spraken over hun verdriet. Zoals de zoon van Els Borst, die zich afvraagt wat er de afgelopen 10 jaar, sinds zijn moeder vermoord is door een verward persoon, nou echt veranderd is. Zoon Dirk: ‘Helaas heel weinig. Veel van deze plegers worden nog steeds als daders gezien, maar ik zie hen, ondanks dat ik mijn moeder kwijt ben, toch echt als patiënt. En een patiënt moet in mijn ogen niet gestraft, maar geholpen worden’. Over die dunne lijn tussen een levensgevaarlijke moordenaar en een ernstig zieke patiënt, spreekt Jessica ook met onder anderen de jonge huisarts die begin 2023 bijna werd doodgestoken door een verwarde patiënt, cliënten in de zaak van de zorgboerderij in Alblasserdam en een lid van het arrestatieteam die de zogeheten kruisboogschutter van Almelo neerschoot. Wanneer verandert iemand van een dader in een slachtoffer of andersom?